HDK Sağlık Meclisi’nin 15 Mayıs Kürt Dili Bayramında Gerçekleştirdiği

“Anadil ve Sağlık” Panelinin Sonuç Metni

Toplumun sağlık hizmetine ulaşmasında ve sağlıklı olma halinin devamı önündeki temel engellerden olan anadilini özgürce konuşamama ve anadilde sağlık hizmetlerine ulaşamama konusunda ‘bê ziman azadî , bê azadî tenduristî nabe ‘’ şiarıyla HDK Sağlık Meclisi Anadil ve Sağlık paneli gerçekleştirdi. Panel 15 Mayıs Kürt Dili Bayramında saat 15:00 da gerçekleşti. Panelde öne çıkan başlıklar şöyle :

Panel moderatör arkadaşın 15 mayıs gününün anlam ve önemi üzerine şu sözleriyle başladı :

15 Mayıs 1932 yılında Mîr Celaled Alî Bedîrxan öncülüğünde Kürtçe latin alfabesi ile ilk defa Hawar Dergisi yayınlandı.’’ Hawar bilmenin sesidir, bilim kendini tanımaktır, kendini tanımakta bize kurtuluşun yolunu açacaktır. Kurtuluşu gerçekleştirebilenler kendilerini de tanıtabilir. Hawar'ımız Kürt dilinin ilerlemesine katkı sağlayacaktır, öyle ki dil var olmanın ilk şartıdır’’ önsözüyle başlayan dergide Kürt dili tarihi edebiyatı Kürtlerin yaşadığı coğrafya, Kürt kültürü üzerine yazılar yazılmış başka dillerden çeviriler yapılmış. Dergi Kürtler ve Kürtçe dili için bir okul görevi görmüş. Celadet Alî Bedirxan, Kamûran Bedirxan, Cegerxwîn, Osman Sebrî, Nûreddîn Zaza gibi yazar vê şairler hawar dergisinde yazdığı ve bu derginin Kürtçe edebiyata armağan ettiği büyük isimlerden olmuştur. Hawar Dergisinin yayınlandığı 15 Mayıs günü 2006 yılından beri Kürt Dili Bayramı olarak Kürdistan ve dünyanın birçok yerinde çeşitli program ve etkinliklerle kutlanılıyor. 

Anadil ve Sağlık sunumuyla panele katkı sunan DBP Eş Genel Başkanı Saliha Aydeniz:

*Son yüzyılda Kürdistan halkı üzerinde mevcut ulus devletler tarafından sistematik olarak uygulanan Kültürel Soykırım politikaları ile beraber; fiziki soykırıma, yaşam alanlarının işgal edilmesine, kültürel değerlerinin gasp edilmesine, dilinin yasaklanmasına, varlığının inkarına dayanan vb. politikalar uygulanmıştır. Mevcut ulus devletlerce uygulanmaya çalışılan bu politikaların kendisi toplumda sağlıksızlığın temel kaynağı olmaktadır. Sağlık olma hali ancak fiziken ruhen sosyal ve siyasal anlamda tam iyilik hali olarak ele alınabilir. Kültürel Soykırımın uygulandığı mekan ve zamanda toplumun ve bireyin sağlıklı olması söz konusu olamaz

*Dünya sağlık örgütü sağlığı tanımlarken, salt bedensel ve ruhsal iyilik olarak tanımlamaktadır. Ama sadece sağlık bedensel ve ruhsal değil, sosyal ve siyasal iyilik hali olarak ta tanımlanmalıdır. Bu sosyal ve siyasal iyilik halini, vazgeçmeyeceğimiz birey ve toplumun Özgür olması, insan hakları, sağlığa eşit, ücretsiz ve anadilinde erişimi, doğayla bütünlük ve uyumu çerçevesinde açabiliriz.

*Tıp eğitiminin ilk öğretisi “önce zarar verme” ilkesine dayanır. Ana dilinde sağlık hizmeti alamayan toplumun kendisini anlamayan sağlıkçılara hastalığı hakkında bilgi veremeyeceği, hastaları anlamayan sağlıkçının zarar verebileceği aşikardır. Tanı koymada en önemli husus anamnez ise anamnezi olmayan hastanın iyilik hali nasıl düzenlenecek?

*Mevcut iktidar döneminde sokakta anadilini konuşan yüzlerce Kürde saldırı ve linç girişimi gerçekleşmiştir. İnsanlar yaşamını kaybetmiştir. Böylesi yasaklı bir ortamda anadilde kendilerini özgürce ifade edemeyen insanların eğitim, sağlık gibi kamusal hizmetleri alabilmesi mümkün değildir. Bundan dolayı anadilde sağlık hizmetlerinin verilebilmesi için en büyük sorumluluk siyaset kurumuna, STÖ’ lere, yerel yöntemlere ve doğrudan toplumun katılımıyla planlanarak verilmesi mekanizmalarını oluşturmalıdır.

*Anadil de eğitim gibi, ana dilde sağlıkta insani en temel haklardan bir tanesidir. Cinsiyet, inanç, ırk ayrımı yapılmaksızın, dil ayrımı yapılmaksızın tüm insanların sağlık hizmetlerine erişimi sağlanmalıdır. Anadilde sağlığa erişim temel hak sorunu olduğu gibi özgürlük sorunudur da. İnsan hakları ve özgürlüklerinin temelinde ana dilde kendini ifade etme hakkı vardır. Maalesef ülkemizde özgürlükler alanı daraltıldığından, özgürlükler kısıtlandığından ana dil hakkı da yok sayılmaktadır. Ana dil hakkı özgür olmanın temel ilkelerindendir. Ana dilde sağlığa erişim hakkı ise insani hak ve özgürlüklerindendir.

*Devlet ve siyasi iktidarlar, sağlık alanına yaklaşımlarında özgürlükler ilkesinden kopmakta, özellikle de anadilde sağlık hizmeti uygulamalarında yetersiz kalmaktadır. Siyasi iktidar herkese eşit ve özgür bir sağlık hizmeti sağlayacağına, bu alanda ayrımcı politikaları uygulamaya sokmuştur. En son Elazığ depreminde bir kez daha anadilde sağlık hizmetlerinin verilmesinin zorunluluğunu gördük. Buna rağmen siyasi erk İngilizce başta olmak üzere, Rusça, Arapça vb birçok dilde sağlık hattı kurup sağlık hizmeti verirken, bu coğrafyada yaşayan 25 milyon Kürde anadilde sağlık hizmeti vermemektedir. Bu da siyasi iyilik halinin aksamasına sebep olmaktadır. Hak ve özgürlükleri kısıtlamaktadır. Siyasi Saiklerin Kürtlere, halklara olan yaklaşımını göstermektedir.

*Kapitalist sistem topluma göre değil iktidara göre planlama yapar ve yürütür. Kapitalist devlet sisteminde toplum sağlığı planlanmaz. Toplum sağlığı devletin inisiyatifine bırakılmayacak kadar önemlidir. Biz Kürt halkı kendi kendini yönetmeye karar vermiş ve bu uğurda mücadele yürüten bir halk olarak kendi toplumsallaşmış sağlık sistemimizi oluşturmanın politikasını ve mekanizmalarını oluşturmamız gerekir. Halk olarak kendi imkan ve olanaklarımızı sorunlarımızın çözümü için kullanmalıyız. Çünkü yok sayılan bir sistem içerisinde kendi kendini var etme mücadelesi ve direnişini veriyoruz.

Anadil ve Sağlık sunumuyla panele katkı sunan Dr. Erdal Sipan :

*Sağlıklı olma hali tek başına bedenen ve ruhen iyi olma hali olmayıp her mekan ve zamanda toplumsal ve politik özgür olma halidir. Bundan dolayı toplum özgürleşmeden bireyin sağlıklı olma hali söz konusu olamaz.

*Sağlık hizmetleri herkes için eşit ve ücretsiz olmalı. Herkesin sağlık hizmetine ulaşabilmesi için evrensel ve anadilde sağlık hizmeti verilmeli

*Anamnezin tanı ve tedavi için önemi bilimsel araştırmalarla kanıtlanmış ve bizlerde sahada var olan pratiklerimizden önemini görmekteyiz. Anamnez hastanın kendisinden alınmalı ve hastanın kendini en iyi ifade edebileceği anadilinde alınmalıdır.

*Kürdistanda kürtçe konuşulması halen yasak. Hastalar Kürtçe şikayetlerini ve sorunlarını dile getiremiyor Sağlık alanında anadilin yasaklanması büyük bir hak gaspıdır, bu ayrımcılıktır, insanlık suçudur. Hastaların yaşam haklarının gasp edilmesidir.

*Anadilde sağlık hizmeti hakkı çiğnendiğinde aynı zamanda ; Sağlık hakkı ,tedavi hakkı ,yaşam hakkı da çiğnenmektedir

*Kürdistanda anne bebek ölümlerinin fazla olmasının temel sebeplerinden bir tanesinde anadilde sağlık hizmetine ulaşamama ve mevcut savaş politikalarıdır 

*Herkesin kendi evinde anadilde konuşabileceği söyleniyorken toplumsal mekanlarda ise anadilde konuşmak yasaklanıyor. Kürtçe konuşulduğundan dolayı binlerce insan devlet şiddetine uğruyor.  Bir yandan anadil dört duvar arasına sıkıştırılmaya çalışılırken bir yandanda özel savaş politikaları ile yok edilmek amaçlanıyor.

*Dil yaşamdır dört duvar arasına sıkıştırılıp susturulamaz yaşamın her alanında anadilimizde kültürümüzle toplumsal ve tarihsel tüm değerlerimizle yaşamakta  ısrarlı ve irade sahibi olmalıyız. Kürdistan halkları üzerinde yürütülen sömürge politikalarına karşın sağlıklı olma hali için en temelde toplumsal ve politik özgür olma hali amaçlanmalıdır.

Panelde katılımcıların yaptığı değerlendirme ve önerilerse şöyle:

*Anadilde sağlık hizmeti için daha önceden yapılan dil kurslarımızı yaygınlaştırarak güncel sorunlara cevap olmaya çalışmalıyız. Daha köklü çözümler için mücadele hattımızı kurslara sığdırmadan Kürtçenin öğrenilmesi ve yaşaması için tüm mekanlarımızı eğitim alanına çevirmeliyiz

*Sömürgeci ulus devletlerin Kürdistan halkı üzerinde uygulamaya çalıştığı kültürel soykırım politikalarını, sömürgeciliği ve asimilasyonu boşa çıkarmalıyız

*Sağlık alanının her halkasında anadilde sağlık hizmeti verilse dahi tek başına çözüm olmayacaktır. Sokakta, pazarda, köyde, şehirde, eğitimde anadil aktif olarak kullanılmadan mevcut sorun çözülmeyecektir. Dolayısıyla bu alanda mücadele eden, inşa eden kurumlarla eşzamanlı bir programla hareket edilmelidir.

*Anadilde sağlık çalışmaları gerçekleştirirken amaç salt sağlık hizmetinin verildiği kurumlarda anadilde anemnez almak değil yaşamın her alanında bunun mücadelesini oluşturmaktır. Bu mücadele anadilin diğer alanlarından anadilde savunma ve eğitim gibi bağımsız düşünülemez. Özellikle bu son süreçte anadilde eğitim kampanyası için oluşturulan imza kampanyasını yerellerde gündemleştirebiliriz.

*Toplumsal olaylarda sağlık hizmetine hızlıca erişim için anadilde komu spotlarının, anonsların yapılabileceği,

*Bulunduğumuz tüm mekanlarda  temel hakkımız olan anadilimizde konuşmak için ısrarcı ve irade sahibi olmalıyız

*Sağlık kurumlarında sadece hastayla iletişim için değil anadilimiz olduğundan herkesle anadilimizde konuşmakta ısrarcı ve irade sahibi olmalıyız.

*Anadili Kürtçe olmayan sağlıkçılar için Kürtçe sözlük veya uygulamalar hazırlanabilir

*Benzer panellerin gerçekleştirilebileceğine değinildi

*Benzer paneller planlanırken sadece Kürtçenin Kurmanckî lehçesinin kullanılmaması diğer lehçelerde yer verilmesi gerekiyor

Panele sağlıkçıların ilgisi oldukça anlamlı olmasına rağmen teknik altyapı eksikliğinden kaynaklı katılamayan arkadaşların olmasına rağmen coşkulu bir katılım mevcuttu.

Panelde Kürtçenin Kurmancî lehçesiyle gerçekleştirilirken Türkçe anlık yazılı çeviri yapıldı.

Metnin Kurmancî'sini Buradan Okuyabilirsiniz. 

Halkların Demokratik Kongresi

Sağlık Meclisi